Pianostemmen

Deel 4. Het vak pianostemmer/-technicus en de opleiding

Ik heb het mooiste vak wat er bestaat. Ik ben als pianotechnicus bezig met houtbewerking, metaalbewerking, techniek, wiskunde, natuurkunde, administratie, ondernemen en muziek. Je zal door de veelzijdigheid van het vak bijna vergeten dat je ook nog een gezond pakketje sociale vaardigheden en commercieel inzicht nodig hebt.

Pianostemmer opleiding op het HMC

Net als ieder beroep is het vak pianostemmer ook te leren. Dat leren doe je net als ieder ander vak op een school. Op het HMC in Amsterdam is een intensieve 3-jarige voltijd opleiding voor het vak pianostemmer/ -technicus. Na de opleiding heb je genoeg bagage om op gehoor een goede stemming te verzorgen. Je hebt dan het niveau van een Certified Piano Tuner. Je weet de basis van de techniek en je zal merken dat je in de eerste jaren in het werkveld nog gigantisch veel leert.

Als je geluk hebt kan je terecht bij een pianobedrijf als stemmer. Anderen kiezen ervoor om aan de slag te gaan als zelfstandig ondernemer. Bij de laatste optie is een lange adem vereist. Het duurt (afhankelijk van je regio) zeker 10 tot 15 jaar voor je een gezonde klantenkring hebt opgebouwd. Hoe professioneel jij je bedrijf ook presenteert op internet of in de plaatselijke krant, de meeste klanten krijg je via mond tot mond reclame. Daarnaast is het een kleine vijver met veel vissers en klanten zijn over het algemeen trouw aan hun pianostemmer.

In de leer bij het pianobedrijf

Dit was vroeger de manier om het vak te leren. Er werden veel piano’s verkocht en er waren veel piano’s te stemmen. Bedrijven hadden dus veel werknemers in dienst en beschikten over een levendige werkplaats. Daar was ruimte om nieuwe werknemers op te leiden tot pianostemmer of/en technicus. Tijden zijn veranderd en bijna alle stemmers die vroeger in dienst waren zijn zelfstandig ondernemer geworden. De pianotechnici in de ateliers zijn ook gaan stemmen en slechts enkele hebben nog een atelier aan huis. Daardoor is er minder tijd en ruimte om een leerling intensief te kunnen begeleiden. Ook is het kennisniveau van de pianotechniek de afgelopen 20 jaar dusdanig omhoog gegaan dat het onmogelijk is geworden om een leerling alle theorie en praktijk bij te kunnen brengen zoals dat wordt gedaan bij het HMC in combinatie met een goede stage.

Ambachtsacademie

Sinds een paar jaar bestaat de Ambachtsacademie. Een initiatief van “Ambacht Nederland”, een club dat is voortgekomen uit de overgebleven gelden van het opgeheven CVAE (bekend van dit tenenkrommende filmpje). De ambachtsacademie is naar eigen zeggen opgericht vanwege de signalen uit de branche over een tekort aan vakbekwame ambachtslieden. De ambachtsacademie gelooft in het leermeester-gezel principe en heeft met deze insteek ook het vak pianotechnicus opgenomen in het pakket. Een systeem waarvan ik in de alinea hierboven de nadelen beschrijf. Overigens ook een systeem waarbij een academie overbodig zou moeten zijn…

Blijkbaar werd er geen pot geld gevonden voor dit initiatief dus de leeftijdsgrens word verhoogt naar 50+. Het SZW (Ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid) zoekt gretig naar initiatieven om werkloze ouderen weer aan werk te krijgen en trekt de portemonnee. Inmiddels is die leeftijdgrens overboord gegooid en begeven ze zich gezellig in het vaarwater van de opleiding aan het HMC (Die school waar wél eisen worden gesteld aan leraren) Minder dan een handjevol “leer”bedrijven worden gevonden en er gaan een aantal leerlingen van start. Een kort rondje bellen leert mij dat er nog geen enkele leerling geslaagd is** en de meeste voortijdig zijn gestopt. Niet bepaald een succesformule dus. Ik hoop dat de opleiding pianotechnicus niet exemplarisch is voor deze academie.

**Update 19-1-2020: Er is inmiddels 1 leerling geslaagd!

Pianostemmer cursus

Dan zijn er ook nog een aantal collega’s die een stemcursus aanbieden. Ze beweren je in 2 a 3 weken de basis van het pianostemmen te leren en kleine reparaties. Als je 2 weekjes meeloopt met een automonteur kan je nog niet aan auto’s sleutelen. Als je een weekje met een verpleegster meeloopt kan je nog geen mensen verplegen. Dit is met pianostemmer ook zo. Hoe goed de intenties van de cursusgever ook zijn. Het is een broednest voor enthousiaste, zelfverzekerde, onbekwame pianostemmers. Niets is destructiever voor een piano dan een “pianostemmer” zonder degelijke basiskennis en ervaring.

Een weekje meelopen kan je naar mijn idee beter gratis doen bij een vakman. Na dat weekje kan je overwegen om het vak echt te willen leren…. bij een vakopleiding.

Het beroep

Het vak pianostemmer wordt weleens gezien als een beroep, wat je naast je normale werkzaamheden kan doen. Voor een extra zakcentje. Een beroep wat je in een cursus onder de knie hebt. Een ambacht dat nog exact wordt uitgevoerd zoals opa Jan met zijn stemvorkje deed. Iets wat je van vader op zoon kan leren en met die bagage uit de voeten kan. Die gedachte is onterecht. Het is een veelzijdig beroep met een volwaardige opleiding. De piano’s zijn veranderd. De markt is verandert en de technieken zijn verfijnd.

Pianostemmer/ -technicus zijn is ook een missie; Zorgen dat de pianisten zonder problemen en met plezier op hun instrumenten kunnen spelen. Een beetje stemmen is daarvoor niet voldoende.

De piano en vleugel zijn instrumenten die een vakman verdienen. Geen pianostemmer die het “een beetje’ kan. Daarvan zijn er al te veel in Nederland.