Fabeltjes en mythes over de pianostemmer

Bij ieder beroep hoort een bepaald beeld. Als iemand het over een dokter heeft denk ik aan een grijze man met een stethoscoop vastgegroeid aan zijn nek. Bij een bankdirecteur aan een te dikke man in een maatpak die de hele dag doorbrengt met zijn schoenen op het bureau. Ieder beroep heeft zijn stereotypes, fabeltjes en mythes.

Bij een pianostemmer dacht ik vroeger aan een stoffige oude man met autistische trekjes, een absoluut gehoor en die zijn beroep puur en alleen uitoefende op basis van fingerspitzengefühl. Ik merk dat ik niet de enige ben, want ik krijg toch vaak dezelfde vragen tijdens een kennismaking bij een nieuw instrument. Ik zal een aantal vragen beantwoorden die ik veel hoor. Niet omdat ik ze zat ben, (integendeel!) maar een blog moet ook gevuld worden hè.

U heeft zeker conservatorium gedaan?

Nee, maar dat is wel een goede klant. Als pianostemmer hoef je geen pianist te zijn. Op het conservatorium leer je het spelen van een instrument en niet hoe je het moet stemmen. Het is wel handig om genoeg te kunnen spelen om een oordeel te kunnen geven over de speelaard van het instrument.

Er is overigens wel een school voor. Je leert het vak pianotechniek op het HMC en door stage te lopen bij zoveel mogelijk bedrijven. Deze school heb ik jaren terug ook met veel plezier gedaan. Na deze school kan je op gehoor stemmen en ben je bekend met het reviseren of repareren van de piano. De routine en het vakmanschap leer je in de jaren daarna. Cursussen of deeltijd opleidingen zijn verre van voldoende gebleken om het vak goed onder de knie te krijgen.

U heeft zeker een absoluut gehoor?

Met een absoluut gehoor kan je toonhoogtes benoemen zonder een referentie toon gehoord te hebben. Er zijn weinig mensen die dit kunnen en de accuraatheid varieert. Als pianostemmer heb je dit niet nodig. Sterker nog ik denk dat het heel lastig kan zijn. Piano’s kunnen door droogte in de winter op 438Hz staan en in de zomer door vocht op 442Hz. Met een absoluut gehoor zit je dan altijd naar een valse piano te luisteren. Laat staan als een piano een halve toon te laag staat.

De pianostemmer luistert niet zozeer naar toonhoogtes, maar vooral naar zwevingen tussen de boventonen. Dat is iets wat veel oefening vergt, maar is wel aan te leren. Uit ervaring op de pianovakschool is wel gebleken dat jonge mensen deze vaardigheden vele malen sneller onder de knie hebben dan oudere oortjes.

Stemt u nou met een appje op de telefoon? Zo kan iedereen dat toch?

Dat klopt. Met oefening kan bijna iedereen leren stemmen. Net zoals bijna iedereen loodgieter kan worden, of bakker, of buschauffeur. Het is echter niet zo dat je een stemhamer koopt en een app dat je gelijk aan de slag kunt. Het duurt zeker een paar jaar voordat je goede controle hebt over je stemhamer en stempennen. Dit is nodig om een stabiele stemming van het instrument te verkrijgen.

Maar ik heb weleens gehoord dat de stemming met een apparaat heel saai of vlak wordt?

Er zijn inderdaad nog een aantal pianostemmers die hard blijven roepen dat stemmen met een apparaat geen goed resultaat oplevert. Dit was inderdaad een lange tijd zo. De eerste stem apparaten rekenden geen inharmoniciteit uit en de stemmingen klonken daardoor niet op iedere piano mooi. Inmiddels leven we in 2018 en hebben we meerdere soorten stemsoftware waar wij met onze oren niet meer tegen op kunnen. De software meet de boventonen van de snaren en rekent de ultieme stemming uit. Dit zijn uiteraard niet de gratis appjes in de IStore.

Het is naar mijn idee net als met rekenen. Je leert eerst hoofdrekenen zodat je weet wat je doet. Daarna ga je gebruik maken van een rekenmachine foutjes te voorkomen. Ik heb middels het CPT-examen laten zien dat ik met mijn oren een mooie stemming kan maken. (Die op school vervolgens door stemsoftware wordt gecontroleerd) Op de weg gebruik ik mijn apparaatje zodat ik kan verzekeren dat ik bij iedere klant altijd een optimale stemming bezorg. Ook als ik hoofdpijn heb 😉

Stemt u ook orgels? 

Nee, dat is een heel andere techniek. Ik krijg deze vraag regelmatig en ik denk dat de verwarring ontstaat omdat beide instrumenten toetsen hebben. De piano is veelzijdig genoeg dus de orgels laat ik aan de orgelstemmers over.

Meer vragen?

Ik beantwoord graag alle vragen die mijn klanten hebben. Ik vind het immers prachtig om over mijn mooie vak te praten. Het liefst natuurlijk onder het genot van een bak koffie en een stem-afspraak.