Pianostemmen

Deel 3. Pianostemmen op gehoor of met software?

Veel pianostemmers hebben een duidelijke mening over het pianostemmen met software of het pianostemmen met het gehoor. Ik heb die ook, maar ik vind het vooral belangrijk dat een pianostemmer stemt op de manier waar hij zich het prettigst bij voelt. Op die manier zal de stemming altijd beter uitkomen dan een pianostemmer met een lang gezicht.

Wat doet de pianostemmer met stemsoftware anders dan een pianostemmer op gehoor?

De pianostemmer op gehoor begint in het midden van de piano. Hij puzzelt de toonhoogtes van de middelste 2 octaven zo in elkaar, zodat ze gelijke afstanden hebben, die passen bij deze piano. Dit noemen we de temperatuur. Vervolgens stemt hij de rest van de piano op deze temperatuur.

De pianostemmer met stemsoftware geeft een aantal referentienoten op van de piano. Het stemapparaat rekent vervolgens uit welke stemming het beste past bij deze piano. Vervolgens gaat de stemmer meestal chromatisch alle toetsen af.

– Een stemming met apparaat zit toch minder gevoel in/ klinkt vlakker/ klinkt saai/ klinkt minder warm?

Deze bewering zie ik vaak opduiken. En als je een stemming met slordigheden, foutjes, of afbuigende hoge tonen warmer, gevoeliger en interessanter vind klinken dan heb je daar gelijk in, maar het is vooral een bewering van traditionele stemmers die niks van electronica moeten hebben en/of niet snappen hoe die electronica werkt.
De bewering komt niet uit de lucht vallen. De eerste stemapparaatjes waren erg beperkt en waren gemaakt om de middelste twee octaven (de temperatuur) te stemmen. Dit was een “one size fits all” stemming en het was maar te hopen dat deze stemming zou werken op de piano waar je achter zat. Vaak werkte die niet en moest je op gehoor nog vele aanpassingen maken in de basis.

De tijd heeft gelukkig niet stil gestaan en stemapparatuur is sinds 10 a 20 jaar zo geavanceerd geworden dat je er met je oren eigenlijk niet meer tegen op kan. De apparatuur luistert naar de boventonen en rekent aan de hand van die boventonen bij ieder instrument de perfecte stemming uit. Daarnaast is een stemapparaat nooit moe, heeft nooit hoofdpijn en het belangrijkste; hij is objectief. De apparaatjes hebben daarnaast ook optrekfuncties waardoor je lang niet gestemde piano’s vaak in een keer stabiel op toon kan trekken. Iets waar een traditionele pianostemmer 5 “terugkom afspraken” voor nodig had. Dat scheelt een behoorlijke klap geld voor de consument en veel werk voor de stemmer. Nog een voordeel is dat de meeste stemsoftware een riante bibliotheek aan historische en moderne stemmingen heeft. Dit zijn natuurlijk niet de stemapparaatjes die je voor minder dan een tientje in de App Store tegenkomt. Of de chromatische apparaatjes van Korg, Yamaha en dergelijke. Dit is professionele apparatuur zoals de Verituner, RCT of Tunelab.

Alleen stemsoftware?

Dat de pianostemmers met stemapparaat hun oren niet meer gebruiken is onwaar. De pianostemmer gebruikt altijd de combinatie. Hij controleert zijn apparaat met de oren en laat het apparaat zijn oren controleren. Daarnaast stemt hij de koortjes meestal op de oren, omdat dit sneller is. Dat het saaier is voor de pianostemmer heb ik zelf nooit ervaren. Het stemmen van een piano of vleugel blijft altijd leuk, omdat je hem weer mooier achterlaat dan dat je hem aantreft.

Naar mijn mening is het zoals rekenen. Rekenen leer je eerst zonder rekenmachine. Je zorgt dat je de formules begrijpt en waarom je sommige keuzes maakt. Dan haal je een diploma. Vervolgens in het werkveld gebruik je een rekenmachine om fouten te minimaliseren.
De pianostemmer leert stemmen op het oor zodat hij snapt wat de intervallen horen te zijn en hoe hij deze kan controleren. Vervolgens haalt hij zijn diploma en gebruikt in het werkveld stemapparatuur om fouten te minimaliseren.

-Fouten? Mijn pianostemmer heeft al 55 jaar ervaring! Die maakt geen fouten..

Ken je dat gevoel dat je tijdens het eten weer eens stevig op je wang/tong bijt? Zo zie je maar, dat je zelfs met de dingen waar je de meeste ervaring mee hebt ook fouten kan maken.

De stemcomputer controleert je oren en je oren controleren fouten die jij op je stemcomputer maakt.

Hiermee wil ik niet zeggen dat pianostemmers met alleen het stemvorkje niet het niveau kunnen leveren van de pianostemmer met stemsoftware. Ik heb mij laten vertellen dat die er wel zijn.

De concertstemming.

Helaas, die bestaat niet. Dat is een verzinsel van collega’s die zichzelf graag concertstemmer** noemen. Dat zijn collega’s die net als iedere andere pianostemmer ook wel eens voor een concert stemmen. Een pianostemmer zal altijd zijn best doen om iedere piano zo mooi mogelijk te stemmen.

**Dit woord wordt veelal uitgesproken met de aardappel ver achter in de keel