Een bijzondere piano

“Het is wel een bijzonder stemmechaniek.” vertelde de meneer aan de telefoon. Mijn aandacht verscherpte en in mijn hoofd ging ik alle piano’s na die ik kende. Voor zover ik me kan herinneren is er maar 1 manier om een piano te stemmen. “Bedoelt u misschien een ander speelmechaniek?” vroeg ik voorzichtig en begon uit te leggen hoe je een bovendemper-piano kan herkennen. “Dit is niet het geval. Het is een antieke piano met een uitzonderlijk stemmechaniek en hij is 8 jaar geleden voor het laatst gestemd. De stemsleutel hangt aan de binnenkant van de piano.” vertelde de man. Ik werd razend benieuwd en maakte de stemafspraak.

De week daarna bereidde ik mij in de auto voor op een slecht-nieuws gesprek. Als ik in een telefoon gesprek het woord “antiek” hoor in combinatie met “8 jaar niet gestemd”. Staat er vaak een wrak op instorten. Dat zijn nooit leuke dingen om te vertellen.

De Crasselt & Rähse

Aangekomen bij een prachtig monumentaal pand in een gezellige winkelstraat bel ik aan en maak ik kennis. We lopen samen naar de woonkamer en een protserige piano-kast met veel fineer en houtsnijwerk gaapt mij aan. Tot zover geen bijzonderheden. Ook deze mooie kasten zijn vaak een voorbode van een binnenwerk dat in de ontbindende fase is beland. Ik begin de kastdelen van de piano te verwijderen. Bij het verwijderen van het voorblad kwam de verassing. Aan het glimmende frame en spierwitte hamerkoppen is te zien dat deze piano niet lang geleden flink onder handen is genomen. Gelukkig maar! Het was best een eind rijden en zonde om weer onverrichte zaken huiswaarts te gaan.

Het stemmechaniek was het meest indrukwekkende. Ik heb ooit iets vergelijkbaars gezien bij het merk Mason & Hamlin op een foto en had mijn twijfels over de werking. Bij het aanslaan van een aantal akkoorden viel de ontstemming mij alles mee gezien het al weer 8 jaar geleden was. Ook de toonhoogte zat nog prima rond de 440Hz. Ik probeerde het stemhamertje en kwam erachter dat de snaren erg makkelijk te stemmen waren. Na een aantal snaren begon het ook natuurlijk aan te voelen en aan het eind van de stembeurt was ik gewend.

Er waren meer dingen die mij opvielen. De snaren hadden in de dis (de hoge besnaring) een extra messing kam. Hierdoor krijgen de snaren een extra klinkend gedeelte en geeft een rijkere toon. Ik heb dit systeem alleen nog maar in vleugels en piano’s na de jaren 70 gezien. Misschien waren zij wel de eerste?

Het mechaniek lijkt vrij veel op een modern pianomechaniek. Met als uitzondering dat de opstoters hun veertje op een andere plek hebben zitten. Werkte prima! De onderhamers zijn voorzien van gigantische abstracten. Dit is om de hoogte tussen de hamers en de toetsen te overbruggen. De mechaniek steunen uit die tijd waren doorgaans nog van hout, maar deze waren van robuust roodgeverfd ijzer. Bijzonder stevig allemaal.

De historie

Na wat zoeken op internet kwam ik erachter dat de pianofabriek in Löbau, Duitsland stond tussen 1889 tot 1930. Deze stad stond in die tijd al bekend als pianostad door de grote fabriek van August Förster. Louis Crasselt was een meester timmerman. Geboren in 1844 te Dresden. Hij schoolde zichzelf om als pianobouwer door te werken in diverse pianofabrieken. Dit werd zijn nieuwe passie.

In 1881 richte hij samen met Ferdinand Rähse zijn eigen pianomerk op. Hij bouwde met beperkte middellen piano’s en pas in 1889 kwam het onder commercieel management tot een echte pianofabriek. Kort na de opening van de fabriek kwamen de heren met het bijzondere stemmechaniek. Een eigen uitvinding en ook gepatenteerd. Op basis van het serienummer (790) denk ik dat dit een van de eerste piano’s was die uit de fabriek kwamen rollen. Hij zal dus ergens dateren tussen 1890 en 1895.

De piano is rond 2000 opgeknapt door een piano winkel uit Amsterdam. Persoonlijk zou ik andere keuzes hebben gemaakt in materialen en op welke manier. Mijn handen kriebelde om het een en ander in orde te maken. Helaas is de piano is niet te koop voor een bedrag waar nog ruimte tot investeren bij zit.

Mocht ik vergelijkbaar model in originele staat tegen komen twijfel ik geen moment!