Bechstein Revisie deel 3

Klik voor deel 1 of deel 2 van de Bechstein revisie.

De toetsen

C. Bechstein werkte in de tijd van deze vleugel met een ander soort mechaniek. Bij de reguliere mechanieken zat er op de toetsen een piloot die de onderhamer omhoog duwde. Bechstein koos in die tijd voor een vaste verbinding bij de toets en de onderhamer. Dat had voor- en nadelen.

Hoewel ik de keuzes van Bechstein bij deze revisie zoveel mogelijk behoud wil ik ook dat het eindproduct speelt als een vleugel zoals de pianist tegenwoordig gewend is. Ik heb er dus voor gekozen om de oude onderhamer te vervangen voor een moderne. De oude heeft inmiddels 100 jaar dienst gedaan en dat kan je aan alle kanten zien. Voor de tijd die ik in die onderhamer zou moeten steken heb ik een nieuwe onderhamer die 2 keer zo lang mee gaat. Wel zal ik de toetsen dus moeten voorzien van nieuwe piloten. Gelukkig kan ik met behulp van de PTD-methode precies uitrekenen waar de piloot moet komen voor een passende overbrenging.

Ik begin eerst met het kaal maken van de toetsen. Het vilt stoom ik uit en ook het toetsbeleg haal ik eraf. Origineel zat er ivoor op dit model, maar het ivoor is in het verleden vervangen door een lelijk soort plastic. Dit plastic ziet er niet alleen goedkoop uit, maar het voelt ook nog eens goedkoop aan. Dat mag dus plaatsmaken voor een exclusiever materiaal.

Aangezien het mechaniek al een keer onder handen is genomen heeft de vorige technicus ook de toetsen opnieuw (traditioneel) uitgebalanceerd. Een klusje waar in het verleden weinig kennis over (te vinden) was en daardoor vrijwel altijd verkeerd gebeurde. In dit geval is er lood voor en achter in de toets gekomen. Een goede reden om al het lood te verwijderen en het gewicht opnieuw op te bouwen… met de kennis van nu.

De toetsen vul ik met een speciale hout epoxy. Deze epoxy is lichter in gewicht dan het hout zelf en heel makkelijk te verwerken. Het wordt ook niet te hard, waardoor ik op een later moment weer netjes gaten kan maken voor het nieuwe lood.

Voor de nieuwe piloten hebben de toetsen ook een ophoging nodig aan de achterkant. Dit doe ik met een blokje mahonie hout.

Het nieuwe toetsbeleg heb ik laten doen door een collega die daar in gespecialiseerd is. Hij heeft de toetsen belegd met het hoogwaardige “Ivoplast” dat is het toetsbeleg wat onder andere gebruikt wordt door Steinway & Sons. Ook de zijkanten van de toetsen zijn afgeschaafd en opnieuw voorzien van vers hout. Hierdoor krijgt de pianist het gevoel weer van een gloednieuw exclusief klavier.

Zoals ik in de vorige blog verteld heb is het demperlichaam ook aangepast naar een moderne variant. Dit betekent dat de achterkant van de toetsen ook aangepast moeten worden. Wederom een leuk knutselklusje.

Tot slot moeten er nog stukjes vilt worden gelijmd op deze laatste aanpassing.

De grote bewerkingen van de toetsen zijn nu klaar en ik ga de rest van het mechaniek er bij pakken.

De Bechstein hamerkoppen

C. Bechstein hamerkoppen waren destijds erg licht van gewicht. Dit is een van de redenen dat deze vleugel in die tijd bekend stond om zijn lichte aanslag, maar ook om zijn transparante toon. Als ik nu originele Bechstein hamerkoppen zou bestellen lijken die in de verste verte niet op de originele uit 1914. Ze zijn door de tijd namelijk veel groter en vooral zwaarder geworden. Om dichter bij het origineel te komen zal ik de hamerkop dus zelf moeten “samenstellen”.

Voor deze vleugel kies ik Abel “Natural felt” hamerkoppen. Dat zijn hamerkoppen waarvan het vilt (de wol) op een natuurlijke manier is gewassen zonder chemicaliën. De wolvezels blijven daardoor onbeschadigd en zijn niet zo spierwit zoals de meeste moderne hamerkoppen. Het is ook nog eens beter voor het milieu. Bij deze hamerkoppen zie je aan de zijkant mooi de ringen van hoe het vilt op het hout geperst is.

Een ander voordeel van de Abel hamerkoppen is dat je ze kan bestellen met een goede gewichtsindicatie. De hamers worden helemaal op maat gemaakt naar mijn wensen. De houtsoort, hoeveelheid vilt, de persing en de maatvoeringen. Dit scheelt mij een hoop werk bij het kalibreren van het gewicht.

Op het volgende filmpje boor ik de hamerkoppen, zodat ik ze op de stelen kan lijmen.

Na het boren van de hamerkoppen verjong ik de achterkant van de hamerkoppen. Hiermee kan ik alvast heel dicht in de buurt komen van het uiteindelijke gewicht dat ik wil bereiken. Bijkomend voordeel is dat de hamerkoppen beter “vangen” met een verjongde staart.

Hamerkoppen lijmen

Nu de hamerkoppen op maat zijn en al redelijk op gewicht kan ik ze op de nieuwe stelen lijmen. Dit doe ik met een handige mal die er voor zorgt dat de aanslaglijn kaarsrecht wordt.

Eerst kopieer ik de aanslaglijn aan de hand van de originele hamers. Zodra ik deze heb overgenomen kunnen de originele hamers definitief weg en vervang ik de buitenste ook met nieuwe stelen.

Ik zet de hamers waterpas en ik stel mijn mal af aan de hand van mijn nieuwe hamerkoppen. Nu kan ik de rest van de hamerkoppen netjes op een lijn lijmen.

Uiteindelijk nog even de steeltjes strak afzagen met een Japanse trekzaag.

Nu ik de hamerkoppen weer los heb voor het zagen, kan ik gelijk de hamerkoppen wegen en op gewicht brengen.

In het schema boven zie je het hamerkopgewicht na het lijmen. In het schema daaronder zie je de gewichten van de hamerkoppen na het kalibreren. Een gelijkmatig hamerkopgewicht is de belangrijkste voorwaarde voor een gelijkmatige toon en speelaard.

Uitbalanceren van het vleugel mechaniek

Ik weet nu mijn hamerkopgewicht en met die gegevens kan ik de rest van het mechaniek uitbalanceren. Ik heb bij deze Bechstein gekozen voor een iets lagere overbrengingsverhouding (R) dan normaal. Hierdoor heb ik minder lood nodig in de toetsen om mijn beoogde balansgewicht te krijgen en dat resulteert in een dynamisch lichter spelend mechaniek. Iets waar Bechstein in die tijd bekend om stond.

Zo kan ik met moderne technieken de bekende eigenschappen van een Bechstein bereiken.

Laatste puzzelstukje is het spiegelen van het hamerkopgewicht naar de toetsen. Omdat ik de toetsen helemaal ontdaan heb van lood kan ik met een schone lei beginnen.

Meer informatie over deze manier van uitbalanceren lees je in mijn blog:

Precision Touch Design / Deel 1 (en hier deel2, deel3 en deel4)

Nu ik alle onderdelen op gewicht heb kan ik het mechaniek in elkaar gaan schroeven en pas maken in de vleugel.

Het is helaas niet zo dat ik alles de vleugel in kan schuiven en kan spelen. Het mechaniek moet eerst grondig afgeregeld worden. Omdat ik nieuwe onderhamers heb gaan hier makkelijk 3 afregel beurten overheen. De veren in de onderhamers kunnen namelijk pas na het afregelen worden afgesteld en door het afstellen van de veren veranderd de complete afregeling. Je moet dus stapje voor stapje naar de perfecte afregeling toewerken.

Stemmen en intoneren

Tenslotte de kers op de taart. Het fijnstemmen, het schuren van de hamers naar de snaren en het intoneren van de hamerkoppen. Aangezien ik een kleine 2 jaar over deze revisie heb gedaan heeft de vleugel goed kunnen wennen aan de trekkracht van de snaren. Op het moment van fijnstemmen is de vleugel dus al vrij stabiel. De hamerkoppen zijn van zichzelf erg warm van toon en klonken “vanuit de doos” zeer vriendelijk. Na een paar dagen “toonvorming” mag het resultaat er zijn. De vleugel speelt zeer soepel en de toon is transparant. Vooral van de lage regionen ben ik onder de indruk. Zelfs in het laagste octaaf klinkt de vleugel definieerbaar. Een voordeel van hamerkoppen met een gematigd gewicht.

Ondanks de nieuwe zangbodem, snaren, mechaniek en hamerkoppen heeft de vleugel die herkenbare Bechstein toon. Missie geslaagd!